Άρχισαν τα καρναβάλια!

Μάσκες, τραγούδια, γέλια, χοροί, στολίδια, χρώματα, παιχνίδια μέ κορδέλες, χαρτοπόλεμος καί... ρόπαλα, ξεφαντώματα κι ἄλλα παρόμοια, ἀρχίζουν νά κυριαρχοῦν στή ζωή μας τίς μέρες αὐτές. Μά, ἀπόκριες φτάνουν, θά μοῦ πεῖτε. Τί ἄλλο νά κάνουμε; “ Ἀνοίγει τό Τριώδιο” τήν ἐρχόμενη Κυριακή κι ὁ κόσμος θά γεμίσει σερπαντίνες καί χαρτοπόλεμο. Καί μάσκες, μάσκες πολλές! Ἀλήθεια, ξέρετε ἀπό ποῦ προέρχονται ὅλες αὐτές οἱ γιορτές; Ποιά εἶναι ἡ ἀρχή τους; Ποιές εἶναι οἱ ρίζες τους; Καί τί σχέση μπορεῖ νά 'χουν αὐτά μέ τούς Χριστιανούς; Προσέξετε, σᾶς παρακαλῶ, αὐτή τή σύντομη ἱστορική ἀναδρομή!

Τά πολύ παλιά χρόνια ζοῦσαν στόν τόπο μας οἱ πρόγονοί μας, οἱ "ἀρχαῖοι Ἕλληνες". Οἱ συνήθειές τους ἦταν λίγο πολύ ἴδιες μέ τίς δικές μας. Καλλιεργοῦσαν τή γῆ, πήγαιναν γιά κυνῆγι, ὕφαιναν τά ροῦχα τους, πίστευαν, ὅμως, στά εἴδωλα, στούς 12 ψευτοθεούς τοῦ Ὀλύμπου, ἔκτιζαν ναούς γι' αὐτούς καί τούς ἑτοίμαζαν γιορτές γιά νά τούς εὐχαριστοῦν. Ἐκτός, ὅμως, ἀπό τούς 12 θεούς τοῦ Ὀλύμπου, ὑπῆρχαν καί μερικοί ἄλλοι, οἱ μικρότεροι θεοί, ὅπως τούς λέμε τώρα. Ἕνας ἀπ' αὐτούς ἦταν ὁ Διόνυσος, ὁ ὁποῖος προστάτευε τή γεωργία καί τ' ἀμπέλια κι ἦταν ὁ θεός τοῦ κρασιοῦ καί τοῦ γλεντιοῦ.

Οἱ ἄνθρωποι πίστευαν τότε ὅτι ὁ Διόνυσος χάριζε στούς ἀνθρώπους τή βλάστηση καί τή γονιμότητα τῆς γῆς. Ὅπως τώρα, ἔτσι καί τότε, ἡ βλάστηση τῆς γῆς, ἐρχόταν τήν ἄνοιξη. Καθώς λοιπόν ὁ Διόνυσος ἔφερνε τήν ἄνοιξη, οἱ Ἕλληνες ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, ἑτοίμαζαν γιορτές καί πανηγύρια γιά νά τόν ὑποδεχτοῦν, νά τόν εὐχαριστήσουν γιά τή βλάστηση καί νά τόν παρακαλέσουν νά καθίσει μέ τήν άνοιξη στή γῆ, ὅσο μπορεῖ περισσότερο.

Σ’ αὐτή τή γιορτή, πού τήν ἔλεγαν "Ἀνθεστήρια" (ἀνθίζουν τά λουλούδια) διασκέδαζαν κι οἱ ἴδιοι πάρα πολύ, γιατί ἡ ἄνοιξη πάντα φέρνει χαρά. Πῶς διασκέδαζαν; Ἔτρωγαν κάθε λογῆς φαγητά, ἔπιναν κρασί, χόρευαν ὅλη τήν ὥρα, φοροῦσαν μάσκες στά πρόσωπά τους, πείραζαν -πολύ ἄσχημα μερικές φορές- ὁ ἕνας τόν ἄλλο.

Τά "Ἀνθεστήρια" μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου ἄρχισαν νά ξεχνιοῦνται. Δέ χάθηκαν ὅμως ὁλότελα. Ἄν ταξιδέψουμε σέ μερικά νησιά καί χωριά τῆς πατρίδας μας (Θράκη, Ἤπειρο, Σκύρο...) θά δοῦμε ὅτι πολλοί ἄνθρωποι γιορτάζουν καί σήμερα ἀκόμη μέ τόν ἴδιο σχεδόν τρόπο, τά "Ἀνθεστήρια".

Ὅμως, γι' αὐτή τήν ἀρχαία εἰδωλολατρική γιορτή ὑπάρχει κι ἄλλη ἄποψη. Ἕνας πανάρχαιος ἑλληνικός μύθος μιλοῦσε γιά τήν Περσεφόνη, τήν κόρη τῆς Δήμητρας, τῆς θεᾶς τῆς γεωργίας, πού ζοῦσε τό μισό χρόνο στά βάθη τῆς γῆς, στόν Ἅδη καί τόν ἄλλο μισό πάνω στή γῆ, ὅπως οἱ σπόροι, πού μένουν τό φθινόπωρο καί τό χειμώνα μές στό χῶμα, γιά νά βγάλουν λουλούδια καί καρπούς τήν άνοιξη καί τό καλοκαίρι.

Πίστευαν, λοιπόν, οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, ὅτι στήν ἀρχή τῆς ἄνοιξης, τίς ἀρχές τοῦ Μάρτη, τότε πού γιορτάζουν τά “Ἀνθεστήρια”, ἡ Περσεφόνη ἀνέβαινε ἀπό τόν Ἅδη στή γῆ. Μαζί της ἀνέβαιναν κι οἱ ψυχές τῶν νεκρῶν, ἀνανεωμένες κι αὐτές ἀπό τήν ἀναγέννηση τῆς φύσης, γιά νά μείνουν στή γῆ δυό μέρες, ἴσα-ἴσα γιά νά προλάβουν νά χαροῦν τήν ἄνοιξη. Γι' αὐτό κι οἱ ζωντανοί μές στή χαρά καί στό γλέντι, δέν ξεχνοῦσαν νά ἑτοιμάσουν ἕνα φαγητό γι' αὐτές, καμωμένο μέ κάθε λογῆς σπόρους, δημητριακά καί ὄσπρια, τήν "πανσπερμία", ὅπως τήν ἔλεγαν.

Πολλοί μάλιστα ἤθελαν νά πειράξουν τούς φίλους τους, παριστάνοντας τίς ψυχές. Φοροῦσαν λοιπόν μάσκες καί περίεργα ροῦχα κι ἔτρεχαν ἀπό δῶ κι ἐκεῖ χοροπηδῶντας καί φωνάζοντας παράξενα. Κάπως ἔτσι ἴσως ξεκίνησε ἡ συνήθεια νά μασκαρεύονται οἱ ἄνθρωποι αὐτές τίς μέρες. Γιατί ἐνῶ ἔχουν περάσει τόσα χρόνια, πολλές σημερινές συνήθειες τῶν Ἑλλήνων κρατοῦν ἀπό τήν ἀρχαία Ἑλλάδα.

Ἡ ὀνομασία “ΑΠΟΚΡΙΕΣ” ἔρχεται ἀπό τά βυζαντινά χρόνια καί λέγεται ἔτσι, γιατί τήν τελευταία Κυριακή αὐτῆς τῆς περιόδου ἀρχίζει ἡ ἀποχή ἀπό τό κρέας. Δηλαδή, τίς μέρες αὐτές ἀποχαιρετάμε τό κρέας, μιά καί σέ λίγο ἀρχίζει ἡ νηστεία τῆς Μεγάλης Σαρακοστής. Τήν ἴδια σημασία ἔχει καί ἡ ξένη ὀνομασία “καρναβάλι” πού βγῆκε ἀπό τή φράση “κάρνε βάλε” καί ἡ ὁποία σημαίνει “κρέας ἔχε γειά”. Ἔχει γίνει ὅμως, μιά σπουδαία παρεξήγηση μέ τά ἔθιμα αὐτῶν τῶν ἡμερῶν καί νομίζω ὅτι εἴμαστε ὑποχρεωμένοι ν' ἀσχοληθοῦμε μ' αὐτό καί νά σᾶς ποῦμε ὅλη τήν ἀλήθεια!

Ἡ Ὀρθόδοξη Χριστιανική Ἐκκλησία μας εἶναι γνωστό ὅτι δέ συμφωνεῖ καθόλου μέ τή γιορτή αὐτή, πού ὅμως ἔχει καθιερωθεῖ ὡς ἔθιμο. Γιατί καμιά, ἀπολύτως καμιά σχέση μέ τή Χριστιανική μας πίστη δέν ἔχουν ὅλα τοῦτα τά μασκαριλίκια ! Τ' ἀντίθετο μάλιστα! Ἡ Ἐκκλησία μας τήν περίοδο αὐτή τοῦ Τριωδίου, θέλει νά μᾶς προετοιμάσει γιά τή μεγάλη περίοδο νηστείας, μετάνοιας καί προσευχῆς πού έρχεται σέ λίγο, τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Ἡ Ἐκκλησία μας θέλει ν' ἀρχίσουμε σιγά - σιγά τήν προπόνηση στά πνευματικά ἀθλήματα. Γι' αὐτό προβάλλει τίς δύο πρῶτες Κυριακές τρία πρόσωπα. Τήν πρώτη, τόν Τελώνη καί τό Φαρισαῖο καί τή δεύτερη, τόν “Ἄσωτο υιό” γιά νά παραδειγματιστοῦμε ἀπό τή ζωή τους. Γιά νά μήν εἴμαστε ψηλομύτες καί ὑπερήφανοι, σάν τό Φαρισαίο, ἀλλά ταπεινοί καί μέ μικρή ἰδέα γιά τόν εαυτό μας. Γιά νά γνωρίσουμε ποιός εἶν' ὁ δρόμος πού ὁδηγεῖ στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ- Πατέρα! Τό δρόμο τῆς συγγνώμης καί τῆς μετάνοιας! Τήν τρίτη Κυριακή τοῦ Τριωδίου, ἀκούγεται στίς Ἐκκλησίες μας τό Εὐαγγέλιο τῆς Μελλούσης Κρίσεως, τῆς πιό σημαντικῆς δηλαδή ὑπόθεσης καί στιγμῆς τῆς ζωῆς μας! Κι οἱ περισσότεροι χριστιανοί οὔτε κἄν ἐκκλησιάζονται ἐκείνη τήν ἡμέρα, ἀφοῦ ξενύχτησαν τό προηγούμενο Σαββατόβραδο σέ κάποιο ἀποκριάτικο γλέντι, μιᾶς καί εἰδικά ἐκεῖνο τό βράδυ διοργανώνονται τά περισσότερα γλέντια!

Τό ἀληθινό περιεχόμενο καί νόημα τοῦ Τριωδίου δέν ἀρέσει ἀσφαλῶς καθόλου στό μεγάλο ἐχθρό μας, τό διάβολο. Πού θέλει πολύ μακρυά ἀπ' αὐτά νά μᾶς πάει, νά μπερδέψουμε τό δρόμο πού ὁδηγεῖ στό Χριστό καί στήν Ἐκκλησία μας. Ἐξάλλου, ἄς μήν ξεχᾶμε ὅτι αὐτός εἶναι ὁ ἀρχιμασκαράς! Πού γιά νά μᾶς ρίξει στά δίχτυα τῆς ἁμαρτίας καί νά λυπήσουμε τό Θεό, χίλιες-δυό μορφές καί μάσκες βάζει, γιά νά τά καταφέρει! Κι ὕστερα, ἀξίζει τόν κόπο νά ξοδεύουν τόσα λεφτά οἱ δῆμοι καί οἱ σύλλογοι, γιά τή διοργάνωση αὐτῶν τῶν ἐκδηλώσεων, πού τόσο πολύ ζημιώνουν, ὄχι μόνο οἰκονομικά, ἀλλά κυρίως ψυχικά καί πνευματικά τούς χριστιανούς μας;

Κι οἱ γονεῖς, πού παίρνουν στολές καί σπαθιά καί καπέλα κι ἕνα σωρό ἄλλα παρόμοια γιά νά διασκεδάζουν τά παιδιά τους -ἄς ποῦμε ὅτι διασκεδάζουν- μιά μέρα, μιά ὥρα; Κι ἀξίζει τόν κόπο, ἀκόμη καί πολλά σχολεῖα, πού δουλειά τους εἶναι νά λένε τήν ἀλήθεια στά παιδιά καί νά ξυπνᾶνε τό μυαλό τους, ἀξίζει τόν κόπο, νά σπαταλοῦν μιάν ὁλόκληρη μέρα, τήν τελευταία ἑβδομάδα τῆς Ἀποκριᾶς γιά τά μασκαριλίκια καί τά ξεφαντώματα; Τό ζήτημα εἶναι πολύ σοβαρό! Ἔχει πάμπολλες προεκτάσεις, στίς ὁποῖες κι ἄλλες φορές θά ἀναφερθοῦμε.

Πόσο χαίρεται ὁ ἀρχιμασκαράς, ὁ διάβολος κι ὁ Θεός πόσο λυπᾶται, πού μπερδέψαμε τό θέλημά Του μ' αὐτές τίς εἰδωλολατρικές συνήθειες. Στό χέρι μας εἶναι νά ζήσουμε σωστά κι ὄμορφα μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας! Νά μήν ἀκολουθήσουμε τούς συγγενεῖς ἤ τούς φίλους μας στά ἁμαρτωλά ξενύχτια, τά γλέντια καί τά μεθύσια, ἀλλά νά προσπαθήσουμε ν'ἀξιοποιήσουμε καί νά ζήσουμε τίς ὄμορφες στιγμές καί τίς εὐκαιρίες πού δίνει σ' ὅλους μας ἡ μάνα μας ἡ Ἐκκλησία! Γιατί μόνο ἐκείνη μπορεῖ νά γαληνέψει τήν καρδιά μας! Μόνο ἐκείνη μπορεῖ νά δώσει τό πραγματικό, τό ἀληθινό νόημα στή ζωή μας! Αὐτή εἶναι ἡ ἀλήθεια! Αὐτός εἶναι ὁ δύσκολος, μά ὄμορφος δρόμος, πού μᾶς καλεῖ ὁ Χριστός μας νά ἀκολουθήσουμε! Θά τόν ἀκούσουμε;

+Ἀρχιμ. Καλλίνικος Μαυρολέων