Τό καρναβάλι, πού αὐτές τίς μέρες πάλι ζωντανεύει, στοιχειοθετεῖται ἀπό πάρα πολλές ἐκδηλώσεις. Πολλές ἀπ' αὐτές διατηροῦνται ἴδιες κι ἀπαράλλακτες ἀπό τά παλιότερα χρόνια μέχρι σήμερα καί φαίνεται ξεκάθαρα σ'αὐτές ἡ σχέση τοῦ καρνάβαλου μέ τά εἰδωλολατρικά ἔθιμα.
Τότε, τά παλιά χρόνια, μά σέ πολλές περιπτώσεις καί σήμερα δυστυχῶς, ὁ καρνάβαλος περιελάμβανε τελετουργικές πράξεις ὅπως: διαφόρους καθαρμούς, ἔξωση δαιμόνων, ἄναμμα καί σβήσιμο φώτων ἤ μιᾶς πυρρᾶς, ἀγῶνες μεταξύ ἀντιπάλων ὁμάδων, στέψη ἤ καθαίρεση ἑνός εἰκονικοῦ βασιλέα, τό κάψιμο ἤ τόν ἐνταφιασμό ἑνός ἀνδρεικέλου πού ἀναπαραστοῦσε τό Χειμώνα, τόν παλιό χρόνο ἤ τόν ἀπερχόμενο καρνάβαλο, ὑπῆρχαν παραστάσεις τοῦ καρνάβαλου πού πολεμοῦσε μέ τή Σαρακοστή, ἤ τή δίκη πού γινόταν καί τήν καταδίκη τοῦ πρώτου ἀπό τήν δεύτερη, ἀναπαραστάσεις τῆς γενετήσιας πράξης, τοῦ θανάτου καί τῆς νεκρανάστασης, παρωδίες τοῦ γάμου καί τῆς κηδείας, γλέντια καί πλουσιοπάροχα συμπόσια, ὅπου κυριαρχοῦσε ἡ μέθη, ἡ ἀθυροστομία καί οἱ ξέφρενοι χοροί καί φυσικά, μεταμφιέσεις καί πομπές ἀνθρώπων πού φόραγαν μάσκες, προσωπεῖα ἤ ἀγριάνθρωπους πού φοροῦσαν δέρματα ζώων, φυλλώματα δέντρων, ἄχυρα καί κουδούνια καί κρατοῦσαν ρόπαλα ἀπό μαγκοῦρες, ἀνθρώπους ντυμένους ἀρκοῦδες καί ἄλλα ζῶα δηλ. πνεύματα τῆς φύσης, πού ξαφνικά εἰσέβαλαν στόν πολιτισμένο κόσμο ἤ ψυχές τῶν νεκρῶν πού ἐπισκέπτονταν τούς ζωντανούς, προκαλῶντας τούς περαστικούς, χτυπῶντας τίς γυναῖκες, ρίχνοντας διάφορα ἀντικείμενα, κάνοντας ἐκκωφαντικούς θορύβους, μπαίνοντας μέσα στά σπίτια καί ἀναστατώνοντας τά πάντα!
Εἶναι εὔκολο νά καταλάβουμε, ὅτι γιά νά πραγματοποιηθοῦν ὅλ' αὐτά εἶναι ἀπαραίτητη ἡ μάσκα. Ἡ μάσκα εἶναι μιά πολύ σπουδαία ὑπόθεση ἀφοῦ, μάλιστα καί πολλές ψυχολογικές, ψυχαναλυτικές καί κοινωνιολογικές ἑρμηνεῖες ἔχουν δοθεῖ γι'αὐτή.
Οἱ μεταμφιέσεις κατάγονται ἀπό τίς ἀρχαῖες λατρεῖες. Ἀπό τά προϊστορικά χρόνια ὁ ἄνθρωπος γιά νά ἐξευμενίσει τά κακά πνεύματα τά ὁποῖα πίστευε ὅτι ἐπηρέαζαν τή ζωή του ἤ γιά νά τά παρακαλέσει νά κάνουν τή γῆ νά βλαστήσει καί νά καρποφορήσει, ἔβαζε κάποιες τέτοιες μάσκες, ντυνόταν μέ παράξενα ροῦχα, γιατί πίστευε ὅτι ἔτσι ἔπαιρνε μιά μαγική δύναμη, τήν ὁποία χρησιμοποιοῦσε γιά τό καλό τῆς παραγωγῆς ἤ γιά νά ἐξαπατήσει καί νά μπερδέψει τά ἐπιβλαβῆ πνεύματα. Ὅμως αὐτή ἡ συνήθεια, στήν κοσμική ἐξέλιξή της σήμερα, δέν ἔχει σκοπό νά ἐξαπατήσει κάποιο κακό μαγικό πνεῦμα, ἀλλά νά ἀποκρύψει τό πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου καί νά τοῦ δώσει ἔτσι τήν ἐλευθερία τῆς διασκεδάσεως. Αὐτό εἶναι γνωστό σέ ὅλους μας, ἀφοῦ ξέρουμε ἀπό τήν ἱστορία μας, ὅτι πράγματι στά ἱστορικά χρόνια καί στή ζωή τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων κάτω ἀπό αὐτές τίς μάσκες, ἔκαναν ἕνα σωρό κακοήθειες καί ἀσχήμιες.
Τί εἶναι ὅμως κατά βάθος ἡ μάσκα; Οἱ ἐπιστήμονες ἰσχυρίζονται ὅτι οἱ ἄνθρωποι ἀνακάλυψαν τή μάσκα γιά νά καταργήσουν τήν αρχή τής ταυτότητάς τους. Θά λέγαμε πολύ απλά, ότι δέν αντέχει ο άνθρωπος τόν εαυτό του, τήν προσωπικότητά του, τό πρόσωπό του όπως είναι καί θέλει νά τό αλλάξει, βάζοντάς κάποιες μέρες του χρόνου κάποιο άλλο προσωπείο, φυσικά ψεύτικο καί φτιασιδωτό, που καμιά σχέση δέν έχει μέ τήν αληθινή μορφή του καί τό αληθινό πρόσωπό του. Η μάσκα δέν καταργεί απλῶς όλες τίς ταυτότητες, γιατί όταν είναι πολλοί άνθρωποι μαζί, κι αὐτό φαίνεται ἰδιαιτέρως τώρα, σ΄ αὐτές τίς ἀποκριάτικες γιορτές, δέν ὑπάρχει ταυτότητα, ὅλοι εἶναι τό ἴδιο. Δέν ὑπάρχουν τάξεις. Ὑπάρχει μιά κοινωνία "ἰσότητας καί ἑνότητας τῶν ἀνθρώπων". Ἔτσι πιστεύουν. Στήν πραγματικότητα ὅμως, ὄχι μόνο ἀφανίζουν τήν προσωπικότητα τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά τήν βυθίζουν πάρα πολύ βαθιά σέ μιά ἀρχέγονη κοσμική ρίζα. Τήν συγχωνεύουν μέ ἕνα ὁμαδικό σῶμα, μέσα στό ὁποῖο, ὅλα τά σύνορα πού χωρίζουν τούς ἀνθρώπους, κοινωνικά, οἰκονομικά καί ἄλλα, σβήνουν. Ἐδῶ, λένε οἱ ἐρευνητές, ὅτι ὅπως ὁ σπόρος χάνει τό περίγραμμά του ὅταν μπεῖ στή γῆ καί στή συνέχεια ἀποσυντίθεται καί γίνεται ἄλλο πράγμα μέ τή βλάστησή του, ἔτσι καί οἱ ἄνθρωποι, μέ τή μάσκα χάνουν τήν ἀτομικότητά τους μέσα σ' αὐτή τήν κατάσταση καί συγχωνεύονται σέ μιά μοναδική, ζωντανή ἑνότητα.
Ὁ κόσμος σήμερα λέει "μασκαρά", ὄχι μόνο αὐτόν πού εἶναι ἕνας ἀνυπόληπτος ἄνθρωπος, ἕνας ἀχρεῖος καί ὑποκριτής, ἀλλά καί μέ νεότερη ἐξήγηση τῆς λέξης, "μασκαρά" ἐννοοῦμε ἐκεῖνον πού προσπαθεῖ νά φανεῖ ἄλλος ἀπ' ὅ,τι στήν πραγματικότητα εἶναι. Αὐτό λοιπόν δείχνει ὅτι οἱ ἄνθρωποι πού δέχονται αὐτές τίς μάσκες, εἴτε μεγάλοι, δυστυχῶς, εἴτε μικρά παιδιά, μαθαίνουν νά ζοῦν μέσα σ' ἕνα διχασμό προσωπικότητας, δηλ. ἄλλο νά εἶμαι καί ἄλλο νά δείχνω. Ἐδῶ τώρα εἶναι τό μεγάλο πρόβλημα. Πῶς θά συνεχιστεῖ αὐτή ἡ κατάσταση; Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας κάνει μεγάλο ἀγώνα νά μᾶς βοηθήσει νά ξεκαθαρίσουμε τήν προσωπικότητά μας, τό πρόσωπό μας, ἀπ' ὅλα ὅσα τό σκεπάζουν καί τό κάνουν νά εἶναι μιά ἀμαυρωμένη εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Θά δεχθοῦμε αὐτό τό χωρισμό πού μέ τήν ἄγνοιά τους καί δῆθεν γιά τή "διατήρηση τῶν ἐθίμων" προσπαθοῦν ὅλοι αὐτοί οἱ Δῆμοι καί τά Σχολεῖα; Γιατί καί τά Σχολεῖα καί πολλοί Σύλλογοι Γονέων, δυστυχῶς, μέ τίς ἐκδηλώσεις πού διοργανώνουν τέτοιες μέρες, ἐπιβάλλουν στά παιδιά καί στούς μεγάλους αύτό τό μασκάρεμα; Οἱ ἄνθρωποι βέβαια νομίζουν ἔτσι ὅτι μποροῦν νά γίνουν κάποιος ἄλλος, ἀλλ' αὐτό εἶναι οὐτοπικό. Νομίζουν ὅτι ἀνανεώνονται, λένε, ὅτι ὡς ἄνθρωποι πλησιάζουν ὁ ἕνας τόν ἄλλο. Ὅμως, μέ τό μασκάρεμα, ὅλοι γίνονται ἕνα, ἀνακατεύονται. Μιά μαζοποίηση, δηλαδή, ὅπου κανένας δέ φαίνεται ποιός εἶναι, δέν ἀναγνωρίζεται, δέν ἔχει ταυτότητα. "Δίχως ταυτότητα".
Ὁ κόσμος μές τούς δρόμους γίνεται ἕνα. Καί βέβαια κάτω ἀπ' τό κάλυμμα τῆς μάσκας μπορεῖ ὁ καθένας νά κάνει ὁ,τιδήποτε ἄσχημο καί προκλητικό! Γιά γυρίστε αὐτές τίς μέρες ἔξω, θά δεῖτε παιδιά καί δυστυχῶς καί μεγάλους νά φτάνουν σέ μιά κατάσταση τραγική! Νά γελοιοποιοῦνται ὅσο πιό πολύ μποροῦν, νά γίνονται πραγματικά γελοῖοι, "μασκαράδες" πραγματικοί, ὅπως ἔχει περάσει στό λαό μας αὐτή ἡ ἔκφραση. Εἴτε μέ τόν ἕνα, εἴτε μέ τόν ἄλλο τρόπο, ἡ μάσκα τους βολεύει.
Βέβαια νά μήν ξεχνοῦμε ὅτι ὑπάρχουν καί κάποιες ἄλλες μάσκες, ἐκτός τίς ἀποκριάτικες κι αὐτές εἶναι οἱ πιό σοβαρές, οἱ μάσκες τῆς καθημερινότητας. Αὐτές πού καθένας φορᾶ καθημερινά καί κάτω ἀπό τό προσωπεῖο τῆς εὐσέβειας, τῆς ἄσκησης, τῆς δικαιοσύνης, τῆς ἀρετῆς, τῆς σοβαρότητας, καλύπτει ἕνα σωρό πάθη καί ἐλαττώματα, κάποια "φίδια", ὅπως τά λένε οἱ Πατέρες μας καί τά ὁποῖα ἡ Ἐκκλησία μας μέ κάθε τρόπο μᾶς βοηθᾶ νά βγάλουμε ἀπό τήν καρδιά μας!
Μά θά μοῦ πεῖτε; Νά μή χαροῦμε κι ἐμεῖς λιγάκι; Ἄλλη εἶναι αὐτή ἡ χαρά πού δίνει ἡ Ἐκκλησία στά ζωντανά μέλη Της κι ἄλλη ἡ χαρά ἡ πρόσκαιρη, ἡ προσωρινή, ἡ ψευτοχαρά αὐτή τοῦ κόσμου, πού βεβαίως καμία σχέση δέν ἔχει μέ τό ἀληθινό νόημα τοῦ Τριωδίου, ἀλλά ἀντιθέτως μᾶς κάνει νά πηγαίνουμε ἕνα ἀκόμη βῆμα πιό πίσω καί πιό μακριά ἀπό τό Χριστό μας καί τήν Ἐκκλησία Του.
Θά χρειαστοῦν βεβαίως πολλοί ἀγῶνες ἀκόμη, γιά νά κατανοήσουν ὅλοι τήν ἀλήθεια! Καί στοιχίζει πολύ αὐτή ἡ ἀλήθεια! Ἄς θυμηθοῦμε, ὅτι ὁ Ἅγιος Τιμόθεος, ὁ μαθητής τοῦ Ἀπ. Παύλου, εἶχε μαρτυρικό τέλος ἀκριβῶς γιατί θέλησε νά ἐπικρατήσει αὐτή ἡ ἀλήθεια. Ὅταν ἔβλεπε τούς Ἕλληνες νά γιορτάζουν σέ μιά εἰδωλολατρική γιορτή τά "Καταγώγια", ὅπως τά ἔλεγαν καί νά κάνουν ἀταξίες, νά βαστοῦν εἴδωλα στά χέρια, νά βάζουν μάσκες στά πρόσωπά τους, νά διακωμωδοῦν τά ἱερά καί τά ὅσια, νά ὁρμᾶ ὁ ἕνας στόν ἄλλον, νά κλέβουν, νά σκοτώνει ὁ ἕνας τόν ἄλλον, ἄρχισε νά τούς διδάσκει καί νά τούς παρακινεῖ νά τά σταματήσουν καί νά ζήσουν τήν πραγματική ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ἐκεῖνοι βέβαια σέ μιά τέτοια ἐκρηκτική κατάσταση πού βρίσκονταν κι ἀπ’ τήν κακία πού εἶχαν μέσα τους καί τό θυμό, σκότωσαν τόν Ἀπόστολο τοῦ Κυρίου μας μέ τά ξύλα πού βάσταγαν στά χέρια τους. Ὁ Ἅγιος Τιμόθεος, ὁ Ἐπίσκοπος Ἐφέσου ἔδωσε τή ζωή του γιά τήν κατάργηση αὐτῶν τῶν ἀπαράδεκτων γιορτῶν. Ἐμεῖς ὅλοι, ἡ Ἐκκλησία, ὁ κλῆρος καί ὁ λαός, τί λόγο θά δώσουμε στόν Κριτή καί Θεό μας γι’ αὐτήν τήν ἀμέλεια πού δείχνουμε ὡς πρός τό θέμα αὐτό;
Ἐπιτακτικός ὁ ἀγώνας ὅλων μας: Νά ξεκαθαρίζει τό προσωπεῖο ἀπ’ τό πρόσωπο πού πρέπει νά ἔχουμε. Ἀντί νά βοηθήσουμε τά παιδιά μας νά ζήσουν πραγματικά, νά ἔχουν μία καθαρή προσωπικότητα “ντόμπρα” ὅπως λέμε, εἰλικρινή καί εὐθεία, θά τά μάθουμε νά μασκαρεύονται καί ν' ἀσχημονοῦν; Ἤ πραγματικά νά εἶναι ἔτσι ὅπως ἡ Ἐκκλησία μας θέλει, γιά νά φθάσουμε καί στή σωτηρία καί στή λύτρωση, μέσα ἀπ’ τά μυστήρια καί τίς ἀκολουθίες πού ἰδιαίτερα τήν περίοδο αὐτή τονίζει καί μᾶς δίνει περισσότερα, γιά νά μᾶς βοηθήσει στόν ἀγώνα μας πραγματικά, ἐκείνη πού εἶναι ἡ μόνη μας ἐλπίδα καί δύναμη καί παρηγοριά; Ἐκείνη πού ἀληθινά μᾶς ἀγαπᾶ καί ἡ μόνη πού θέλει τή σωτηρία μας...
+Ἀρχιμ. Καλλίνικος Μαυρολέων
.jpg)
